Pass Labs XP20 met XA30.5

Als er iets lastig is, is het inschatten hoe goed high-end audio is. Het is namelijk één van de mooiste dingen in het leven. Tenminste: voor een liefhebber. High End audio maakt namelijk écht wat los. Emotie, genot… gevoel bij muziek. En ja: als je helemaal wordt meegezogen in de muziek vergeet je heel snel dat er een dikke middenklasser staat te spelen. Welkom in de wereld van Pass Labs. 

Eerder hebben we op Alpha Audio al geschreven over een heerlijk testdagje samen met Theo Kraai en lezer Ronald Wanders. Ronald besloot op een moment zijn Pass Labs-set met Metrum Pavane naar Haarlem te halen. Daar zeggen we natuurlijk geen nee tegen. Na een paar weken spelen, hebben we al een review van de Metrum Acoustics Pavane-dac online gezet. Een waanzinnig mooie machine die detail, lucht en souplesse goed weet te combineren. Nu is het de beurt aan de Pass Labs XP20 voorversterker en XA30.5 klasse-A eindversterker(s).

Pure symmetrie

Pass Labs staat bekend om zijn minimalistische ontwerpen en zijn super-symmetry opzet. Het minimalistische is duidelijk te zien in de foto’s die we van de binnenkant hebben gemaakt. Er is geen component te veel. En in de signaalweg staat nagenoeg niets. Dat zorgt voor een zeer gering intern verlies van signaal. (gering, want geen verlies is niet mogelijk). Of dat hoorbaar is, leest u verderop.

Over de symmetrie: Nelson Pass matcht niet alleen de componenten voordat ze op de print komen, maar heeft ook nog een andere aanpak om tot een beter, gebalanceerd resultaat te komen. De schakeling die Nelson Pass in 1998 heeft gepatenteerd zorgt er ook voor dat eventuele afwijkingen gecanceld worden. Dat zal de ‘super’ zijn in super symmetry. Het resultaat is een zeer puur ontwerp waarbij links en rechts perfect op elkaar zijn afgestemd.

Dat was al in 1998. In de loop der jaren is deze technologie nog veel verder doorontwikkeld. Hoe staat het een paar jaar verder? Zeg 2008 voor de XA30.5 mono’s en de XP20 uit ongeveer 2009? Nee, niet de nieuwste versies van goeroe Nelson. Die apparaten krijgen we hopelijk binnenkort (More Music… kom maar op!). Maar we wilden deze kans om weer eens een setje Pass Labs te testen niet afslaan.

Externe voeding

Wij hebben jaren gespeeld met een Pass Labs X2.5. Een prachtig apparaat. De XP20 is een stapje hoger in de serie. (De XP10 is in feite de opvolger van de X2.5). De XP20 voorversterker heeft een externe voeding meegekregen. De 20 staat voor dual chassis: dus één gedeelte voortrap en één kast voor de voeding. Er is nog een XP30. Die heeft twee voedingen: voor elk kanaal één.

De voeding is bij de XP20 dus extern en moet gekoppeld worden met een speciale kabel. Door de voeding extern te maken, is er meer ruimte gecreëerd. Daarnaast vormen strooivelden, inductie of andersoortige narigheden geen probleem meer. Nelson Pass meldt zijn zijn handleiding dan ook dat de XP20 een stuk verfijnder en dynamischer klinkt dan de XP10. Mag ook wel, want de prijs is ook significant hoger: 9.400 euro ten opzichte van 5.750 euro. De XP30 legt overigens 17.900 op de weegschaal.

Verder zien we dat de volumeregeling 83 stappen heeft gekregen. Dat is een heel stuk meer dan de X2.5 die wij voor een paar jaar hebben gebruikt. Een van de punten bij die versterker was de grote stappen in volume. Ook al staat de gain op low. We zijn dus erg blij met deze verbetering. Daarnaast zien we duidelijk dat het display beter leesbaar is én dat de afstandsbediening niet meer zo Spartaans van opzet is met de vier knoppen. Al had dat ook wel iets.

Ingangen

De XP20 biedt een vijftal ingangen: twee keer gebalanceerd in en drie keer single ended. Daarnaast biedt de voortrap natuurlijk gebalanceerd en single ended uit. Er is ook nog een tape-loop voor handen voor wie dat handig vindt. De vreemde ‘terminals’ achterop zijn als trigger om andere apparaten in te schakelen. Het is gewoon een standaard 12 volt-signaal en kan gebruikt worden om Pass eindversterkers aan te zetten, of andere, compatible hifi-apparatuur.

Wij hebben als bron een Metrum Acoustics Pavane-dac gebruikt, in combinatie met zowel een laptop als een Bluesound Node (via een optische AQ Vodka interlink). Kabels komen zowel van Art Speak als van Tubulus en AudioQuest. Energie gaat voor de Pavane en de XP20 door een Van Medevoort PFM2 filter. De twee XA30.5 eindversterkers gaan direct in een Kemp Elektronics PowerStrip 8 Plus.  De eindversterkers sturen een paar Bowers & Wilkins 804D aan.

Klasse A

We zouden bijna vergeten de twee XA30.5 eindversterkers te bespreken. Hoe fijn is het om met pure klasse A te spelen? Nou… heel fijn. Zeker als het een ontzettend stabiel ontwerp is, wat u het gevoel geeft over een eindeloze hoeveelheid vermogen te beschikken. We hebben zowel heel zacht als ontzettend hard kunnen draaien met deze versterkers. Het is echt geen enkel probleem aan de kraan te draaien (niet op de Bowers & Wilkins 804D in ieder geval). Maar zacht speelt het ook erg fijn. Vol warmte, spreiding en diepte. Een klasse apart, zullen we maar zeggen.

Wie het interessant vindt om even de kap eraf te halen, zal zien dat er heel wat transistors verwerkt zijn in deze versterker. Ook de voeding is boven gemiddeld groot. Niet gek bij klasse-A, want het opgenomen vermogen is twee keer zo groot als het geleverde vermogen. We hebben even een watt-meter aan de XA30.5 gehangen en die gaf 176 watt aan bij stilte. Dat is nogal wat. Is het het waard? We gaan daar nu op in.

Nirvana

We hebben het al gemeld… High End is lastig te reviewen. Als een set klopt, zak je heel snel weg in een zee van genot. We pakken de tablet, selecteren wat albums (van Marilyn Manson tot Eels en Air…) en drukken op afspelen. We zien de Metrum locken en door de Bowers stromen de eerste noten. Oei… dit wordt een lange dag… met veel kopjes koffie. En dat is positief bedoeld.

Hoe kunnen we deze set-up het beste beschrijven? Nou… ruimtelijk en soepel komen heel snel op het notitieblok. Daarnaast denken we aan: inzicht, verstaanbaarheid, los en schoon. We horen absoluut geen korrel. Dat is natuurlijk ook een kracht van de Metrum, want als we andere dacs pakken horen we toch hele grote verschillen. (Dus ja: dacs klinken totaal anders… kom maar langs voor een zéér overtuigende demo!). De Weiss van redacteur Yung is zonder meer een mooi apparaat, maar klinkt compleet anders dan de Metrum. Platter, maar wel een zeer ritmisch en open hooggebied. De Oppo laat een wat vreemd laaggebied horen: tikkie rommelig. De Metrum Pavane is zonder enige twijfel de mooiste dac die we tot nog toe hebben getest. Zo ruimtelijk en zo soepel… ongekend.

Maar terug naar de Pass-set. Die laat deze verschillen zonder problemen zeer goed horen. De set groeit mee en dient als een doorgeefluik. En zo hoort het ook. Een versterker moet niets doen… behalve versterken. En een voortrap moet volume regelen en inputs schakelen. Een simpele taak… maar wat is het lastig om goed te krijgen. Want elke voor- eindcombinatie die we hebben getest klinkt anders. Kortom: allemaal voegen ze iets toe en halen ze iets weg. Deze set-up lijkt weinig toe te voegen of weg te halen. Maar zeker weten doe je het nooit natuurlijk.

Leven met de Pass

Terug naar het genieten. Natuurlijk hebben we niet alleen maar op de bank gezeten. We moeten ook tikken, lezen en bijvoorbeeld netwerken opbouwen en instellen. En als we de set op de achtergrond laten doorspelen valt op dat hij nooit irriteert. Ook niet als hij hard staat. (Marilyn Manson moet knallen). We hebben heerlijk meegeblèrd met die vreemde vogel. En al genietend stellen we wat switches en routers in… zonder ook maar één keer de neiging te krijgen om het zachter te zetten. Een minder goede set gaat schreeuwen, waardoor mensen iets krijgen van: zet maar wat zachter. Nee, niet bij deze set.

Hoe goed is dit?

De Pass Labs XP20 en XA30.5 is zonder enige twijfel high-end. Een setje kost ook snel 16.000 euro. En dan moet u nog een bron, kabels en speakers. Dus ga er maar vanuit dat u zonder enige moeite boven de 35.000 euro zit. Wilt u dual mono dan gaat u snel ver boven de 40.000 euro. Wat haalt u voor dat geld in huis? Nou, heel veel muzikaal genot. Zijn er vergelijkbare sets? Jazeker. Audio Research, Spectral en wellicht wat Naims in de bovenklasse. Kortom: de top van de markt. En die zijn allemaal even kostbaar.

Alles moet kloppen

Wellicht is het handig om te weten dat bij een set op dit niveau alles moet kloppen. De bron moet juist zijn, de kabels moeten kloppen én de energievoorziening. Mist er een schakel, dan valt het systeem als een kaartenhuis in elkaar. Daar kwamen we achter bij het wisselen van de dacs. En wat kabels… Kortom: let daar op als u op pad gaat om een systeem op dit niveau samen te stellen.