Absorptie en diffusie

We zijn alweer toe aan deel vier in de serie rondom akoestiek. In de eerdere delen hebben we het gehad over het belang van een goede akoestiek, room modes en actieve versus passieve correctie. Nu gaan we in op het verschil tussen absorptie en diffusie: wanneer past u nu absorptie of diffusie toe? 

In basis zijn er twee methoden om een ruimte te ‘tunen’: energie absorberen en energie verspreiden zodat room modes als het ware ‘gebroken’ worden. Dat gaat eigenlijk alleen maar met hogere frequenties (midden en hoog), omdat voor lage frequenties enorme diffusers met veel diepte nodig zijn. Dat is gewoonweg niet praktisch.

Het absorberen – dempen – van energie gaat met zogenaamde absorbers. U haalt energie weg wat vooral galm vermindert. Het absorberen van lagere frequenties zal het brommen en ‘hummen’ in een ruimte verminderen. Soms ervaren we het ook als een soort ‘zoem’ als het iets hoger in het spectrum zit.

Deze ‘zoem’, hum en brom is vaak hoorbaar in wat hardere ruimtes met veel harde oppervlakten. Daar kan de energie niet weg, waardoor je duidelijk hoorbare room-modes krijgt die zich ook uiten in meervouden van de basisfrequentie. Dus stel de eerste room mode zit op 35 Hz, dan zit er ook een piek op 70 Hz, 105 Hz, 140 Hz, etc. Door de eerste room mode aan te pakken met behulp van absorptie, verdwijnen ook de andere room modes.

Diffusie past u meer toe om energie beter te verspreiden door de ruimte. Dit geeft lucht en ruimte in de weergave. Het kán ook problematische reflecties breken, waardoor ook weer rust ontstaat in de weergave (zoals in onze woonkamer).

Dus…

Veelal kan je dus als vuistregel nemen: absorptie om galm door overvloedige energie weg te nemen (kamer wordt droger van klank) en diffusie voor het beter verspreiden van energie om het klankbeeld te verbeteren en géén energie weg te nemen. Dit kán ook directe reflecties verminderen en een drukkend gevoel in het spectrum verminderen.

Eerst meten!

Met de Illusonic software kunt u perfect een meting verrichten van de ruimte. Andere ‘room correctie’-software kan dit ook natuurlijk. REW is gratis software die ook perfect werkt. 

Zoals eerder aangegeven in deze serie is het cruciaal dat u een goede meting doet in de ruimte die u wilt behandelen. Zonder meting bent u blind en hebt u in feite geen idee wat u aan het doen bent. Met een beetje geluk kan het alsnog goed uitpakken, maar we raden écht aan om eerst een meting te verrichten en dan pas aan de slag te gaan.

Wat wij meten is nagalmtijd en frequentierespons. Als de nagalmtijd erg lang is – er is veel echo of de ruimte klinkt heel onrustig – dan is er absorptie nodig om binnen die gebieden te dempen.

Als de ruimte niet heel onrustig klinkt en er is geen overmatige nagalm (reverb), dan is het doorgaans verstandiger om met diffusie te werken, omdat anders de ruimte té dood of futloos kan gaan klinken. Een nagalmtijd tussen de 150 en 300ms is doorgaans prima. Boven de 500ms is behoorlijk levendig. Onder de 100ms is bij een hifisysteem behoorlijk ‘dood’. Bij een cinema wordt 60ms aangehouden, maar daar gelden andere regels dan bij stereo hifi.

Nu zal de frequentierespons zeker niet recht zijn in een gewone woonkamer. Zeker niet op de luisterplek. Echter is het wel verstandig om grote pieken en dalen kritisch te bekijken.

Uw auteur merkte dat in zijn woonkamer de achterwand ‘hoorbaar’ was. De bank staat twee meter voor de achterwand, maar was behoorlijk vlak en reflecteerde vooral delen van het middengebied, wat storend is. Door een meting te verrichten en te bepalen in welk deel van het frequentiespectrum dit valt, zijn diffusers op maat te maken.

Eerste reflecties eerst!

De grootste ‘problemen’ ontstaan op de eerste reflecties. Dat zijn de punten waar het geluid voor het eerst de zijwanden, vloer, plafond en achterwand raken. Deze punten kan je goed bepalen met een spiegel. Als je met z’n tweeën bent, kan één persoon op de luisterplek zitten en de tweede persoon kan met een spiegel langs de zijwanden en vloer gaan. Het punt waar de luidspreker zichtbaar is, is een eerste reflectie. Het plafond zal wat lastiger gaan, maar in feite is dat bijna dezelfde plek als de vloer. De achterwand kun je een rechte lijn trekken van luidspreker naar achterwand.

Door deze eerste reflecties – grotendeels – te behandelen met ofwel absorptie (in geval van teveel energie; galm, reverb), ofwel diffusie, raakt u veel van de problemen kwijt. Dit omdat het de eerste punten zijn waar het geluid in aanraking komt met de kamer. U absorbeert de energie waardoor de galm vermindert, of weg is, of u verspreidt de energie gelijkmatig door de ruimte.

Huiskamervriendelijke aanpak

Wij hebben uit ervaring gemerkt dat galm prima te behandelen is met (zware) gordijnen en bijvoorbeeld absorberend materiaal in de ‘achterste’ hoeken (dus de de wand waar de luidsprekers naar toe spelen, niet de wand achter de luidsprekers). Een dik kleed voor de luidsprekers helpt ook de eerste reflectie te behandelen.

De rest kan vaak uitstekend met diffusie; de zijwanden en de wand achter de luisterplek. Diffusie hoeft niet gerealiseerd te worden met ‘echte’ diffusers. Ook een boekenkast, cd-rek of een kast met prullaria werkt prima in veel gevallen.

Is er écht een zwaar basprobleem, maar is er geen mogelijkheid voor grote bass-absorbers (wat vaak het geval is), dan werken de AVAA’s van PSI bijzonder goed. Deze zijn echter niet goedkoop.