Inkoppertje: luidsprekerplaatsing is essentieel voor een correct stereo- en klankbeeld. Hoe goed te set luidsprekers ook is: een misgeplaatste set klinkt niet optimaal. Het laag kan te wollig zijn of het stereobeeld te klein. Wij helpen u met een paar concrete tips.
U ziet het vast ook weleens: een paar luidsprekers, weggepropt in de hoek van een kamer, of op een boekenkast, of erger nog: achter een gordijn. Dat kan natuurlijk nóóit goed klinken. Maar zelfs al doen mensen enigszins moeite om het goed te doen, dan nog komen de weergevers niet goed uit de verf. Wij zetten een paar tips op een rijtje om u verder te helpen.
Afstand houden
Vaak staat in de documentatie van de aangeschafte set luidsprekers hoe ver de luidspreker minimaal van de achter- en zijmuur geplaatst moet worden. Dat is niet voor niets. Veel luidsprekersets zij op basis van het basreflexprincipe ontwikkeld en hebben een minimale afstand nodig om het laag niet te laten overheersen. Echter: in het boekje staan minimale waarden. Houdt u minimale waarden aan, dan zal hooguit het laag niet te wollig zijn. Verwacht dus niet bij een afstand van dertig centimeter van de achtermuur dat u een mooi diep stereobeeld krijgt. Onze vuistregel: houd minimaal zestig tot zeventig centimeter van de achter- en zijmuur. Het liefst één meter.
Waarom hebt u zoveel afstand nodig? Dat is vrij eenvoudig: hoe verder u de luidspreker van de muur zet, hoe meer ‘lucht’ deze krijgt en hoe dieper en breder het stereobeeld wordt. Uiteraard zijn er uitzonderingen; KEF heeft in de vroege dagen luidprekers op de markt gebracht die op een dusdanige wijze zijn geconstrueerd dat ze dichter bij een muur geplaatst konden worden (deze produceerde dan geen overheersend laag). In de meeste gevallen gaat dit echter niet op.
Plaatsing in de lengte
De afstand van de luidspreker tot muur is dus (erg) belangrijk. De juiste oriëntatie van de luidspreker ín de kamer – of luisterruimte – is minstens zo belangrijk. Wat bedoelen we daarmee? Simpel: bijna geen enkele kamer is vierkant. Dat zou ook vreselijk zijn, omdat er dan heel wat staande golven zouden zijn. Dat is ook de reden dat een theater of concertzaal nooit symmetrisch is. Echter: omdat de kamer niet vierkant is, moet u een speelrichting kiezen.
Wat is de juiste speelrichting? Dat is heel lastig te zeggen, maar in de meeste gevallen kunt u het beste de luidspreker tegen de korte wand plaatsen: dus hij speelt dan in de lengterichting. De achtermuur kan het beste ‘kaal’ zijn, maar korrelig afgewerkt. In het midden van de muur kunt u een schilderij of een ander element plaatsen dat kan reflecteren.
Het kale element op de achterwand is ter diffusie van het geluid dat achter de luidspreker wordt ‘geprojecteerd’. Dit zorgt voor een gelijkmatige spreiding van het midden en hoog. Het schilderij, of ander element dat kan reflecteren, zorgt voor een betere focussering van het vocale gedeelte in de muziek.
Behalve de afstand van de muur en plaats in de ruimte, is er nog een elementair element: de (indraai)hoek van de luidsprekers. Het klinkt logisch, maar we zeggen het toch: houd deze ten alle tijden in gelijk ten opzichte van elkaar! Bijvoorbeeld: staat de linker luidspreker 20 graden ingedraaid ten opzicht van de zitpositie, dan moet de andere luidspreker ook 20 graden ingedraaid staan. Doet u dat niet, dan is het stereobeeld enorm verstoord.
Het bepalen van de ideale hoek is vaak lastiger dan in eerste instantie gedacht wordt. Een kleine hoek (weinig ingedraaid) zorgt in de meeste gevallen voor een breder stereobeeld, maar voor een minder ‘strakke’ focussering in het stereobeeld. Indien u een zeer scherp afgetekend stereobeeld wenst, kunt u voor een grotere hoek (meer ingedraaid) kiezen. Draai de luidspreker echter niet te veel in! Er is een maximum. Gaat u hier overheen, dan tekent het juist minder scherp af.
U kunt dit maximum opzoeken door een nieuwszender op te zetten (of een willekeurige andere zender met een gemiddelde mannenstem) en de luidsprekers in te draaien totdat u de stem perfect in het midden heeft met een natuurlijke grootte. Als u ze te ver indraait, gaat de focus verloren. Let wel: er zijn luidsprekers die ontworpen zijn om rechtdoor te stralen. Avalons bijvoorbeeld.
Akoestiek
Akoestiek is een vak apart. Om een ruimte goed te bewerken, is het essentieel metingen te verrichten. Wij gaan alleen in op de absolute basis van akoestiek. Zoekt u professionele hulp, dan kunt u het beste een bedrijf inschakelen.
We gaan, om het belang van goede akoestiek aan te tonen, twee uitersten aanhalen: de badkamer en een dode kamer (ruimte volledig behandeld met absorberend materiaal). Zet in beide ruimtes een rockband. De badkamer moet oorverdovend zijn: Veel te veel hoog, enorme galm, scherpe randjes, et cetera. Als u aan het andere uiterste denkt: de dode kamer, dan is dat niet veel beter: geen hoog, vlakke, suffe vocalen, ga zo maar door. Het is dus de zoektocht naar de gulden middenweg: een ruimte die natuurlijk aan doet.
Binnen deze balans van demping, verstrooiing en reflectie, speelt demping een zeer belangrijke rol. Om oneindige galm te dempen, is het van essentieel belang in ieder geval één muur in het geheel te hebben die het geluid gedeeltelijk absorbeert. De rest van de ruimte, met uitzondering van de vloer, mag het geluid verstrooiien. Dat zorgt voor ruimte en mildheid in het midden en hoog.
Eerste hulp…
Ideaal gezien kunt u de eerste reflecties behandelen. Wat zijn de eerste reflecties? De naam zegt het eigenlijk al: het zijn de punten op de muren, plafond en vloer, waar het geluid voor het eerst contact maakt. Of u moet absorberen of verstrooien, ligt aan de ruimte en de balans die u zoekt. De eerste reflectie kunt u vinden met een spiegel en wat hulp. Ga op de luisterplek zitten – de sweet spot – en laat iemand met een spiegel langs de muren lopen. Ziet u de luidspreker, dan is dat een (eerste) reflectiepunt.
Simpel gezegd zorgt een muur met reliëf voor spreiding van het geluid dat in contact komt met de muur. Hierdoor wordt het geluid verstrooid. Dit zorgt – kort door de bocht – voor een ruimtelijke beleving en een mooi, mild hoog, zonder al te veel galm. Dit in tegenstelling tot een gladde muur die het geluid blijft kaatsen: geluid heeft qua reflectie immers dezelfde karaktereigenschappen als licht. En om maar een metafoor aan te halen: een fotograaf zet ook geen spiegel achter zijn / haar te fotograferen object!
Meubels
Reflectie zorgt metaforisch gezien dus voor overbelichting. Concreet: teveel reflectie zorgt voor teveel galm en dus een onnatuurlijke en verstoorde beleving van het geluid. Meubels, tapijt en gordijnen zorgen in een ruimte voor absorptie en spreiding van het geluid. Een lege ruimte klinkt hol en heeft over het algemeen veel galm. Meubels zorgen dus niet alleen voor een gezellige kamer, maar kunnen ook voor een betere en rustigere weergave van uw muziek zorgen! Een strak leren bank of een stoffen bank kan al een behoorlijk verschil teweeg brengen. Net als een (dik) kleed voor de luidsprekers: eigenlijk moet dat verplicht zijn, gezien het effect op de klankbalans en focussering.
Er zijn echter een paar valkuilen: een tafel tussen de luidsprekers en de luisterplek is eigenlijk ‘not done’. Deze zorgt voor reflectie en vertekent het stereobeeld. Echter: in veel gevallen is de woonkamer de luisterruimte en moet het dus ook woonbaar blijven. Een tip: leg een kleedje over de tafel… dat compenseert al wat.
Nog een tip: planten op de plaats waar veel reflectie kan optreden kunnen veel goed doen voor de spreiding en absorptie van de geluidsgolven. Hoe u deze plekken kunt vinden, staat eerder beschreven: pak dus maar die spiegel!
Wij begrijpen ook dat het praktisch onmogelijk is een ideale situatie te creëren. Veel huizen zijn qua vorm verre van ideaal en het is ook gewenst een leefbare omgeving te behouden. Als er echter met de basis rekening gehouden wordt, kunt u al zeer acceptabele resultaten bereiken! Hebt u vragen? Mail gerust.