Wat doet een dac (d/a-converter) eigenlijk?

We hebben het er heel erg vaak over: de d/a-converter. Ook wel ‘dac’. Maar wat is een dac eigenlijk? En hebben we er altijd eentje nodig? 

Laten we eerst eens uitleggen wat een dac – of d/a-converter – is. Het achtervoegsel ‘converter’ zegt al dat het een omzetter is. De letters d en a staan voor digitaal en analoog. Een d/a-converter zet dus digitale signalen om naar analoge signalen.

Deze omzetting is simpelweg nodig, omdat we niet naar digitale signalen kunnen luisteren. Tenzij u van hoge piepjes, kraakjes en raspende. vervormde geluiden houdt.

Bits naar spanningen

Het digitale signaal moet dus omgezet worden naar een voor ons begrijpelijk, luisterbaar, muzikaal signaal. De dac zet – heel simpel uitgelegd – daarvoor de bits die op het medium staan (cd, dvd, blu-ray, flashdrive, harde schijf, of wellicht een stroom van bits over een ethernet- of coaxkabel) om naar spanningen. En daardoor ontstaat er een analoog geluidssignaal.

Nu zijn er diverse manieren – technologieën or architecturen – om de boel om te zetten. Er zijn single bit dacs (DSD: Direct Stream Digital), delta sigma dacs (intern werken die op een paar bit), die anno nu de standaard zijn. En dan zijn er nog multibit dacs (16 of bijvoorbeeld 18 of 24 échte bits), al worden die erg zeldzaam omdat het ontzettend complex en duur is om ze te maken. En dan zijn er nog bijvoorbeeld NOS en ladder-dacs.

We gaan later nog uitgebreider in op de meest gangbare typen dacs. Dat is namelijk wel interessante kost!

Nodig?

Anno nu heb je bijna altijd wel een d/a-converter – dac – nodig, omdat praktisch alles digitaal wordt verspreid. Er zijn nagenoeg geen puur analoge bronnen meer. Zelfs bij het maken van vinyl worden dacs ingezet, omdat – weten we uit zéér betrouwbare bron – het gros van de muziek gewoon digitaal wordt aangeleverd. Op een paar uitzonderingen na natuurlijk.

Al ingebouwd!

Nu is het prettig te weten dat de hoewel het gros van de mediabronnen met digitale bronmaterialen werken, u daar geen ‘last’ van hebt. De benodigde dac-chipjes zijn namelijk al ingebouwd. In een TV, settopbox, cd-speler, receiver, etc, zitten ze dus al verwerkt.

Ook is het prettig om te weten dat de standaardoplossingen doorgaans prima werken. En ook prima klinken. Kan het beter? Natuurlijk kan het beter. Maar een betere converter kost ook serieus geld. Dat is de reden dat deze niet verwekt zitten in de tv-doosjes die we gratis krijgen bij een abonnement. Ook zult u ze niet vinden in een gewone tv of bijvoorbeeld een autoradio of chromecast-achtig kastje, om maar iets te noemen.

Hoger plan

Wilt u graag uw muzikaal genot naar een hoger plan tillen, dan is het goed te weten dat er talloze opties zijn voor losse, externe d/a-converters. Er zijn vele merken met mooie converters in de line-up. (Waarover in het volgende artikel meer).

Losse modellen komen in alle prijsklassen en ook nog in allerhande vormen en maten. compact en betaalbaar tot zéér exotisch en voor de happy few. We gaan daar later dus dieper op in.

Klank?

Nu zijn er diverse fabrikanten van dac-chips (en losse, externe dacs). Voorbeelden van chip-fabrikanten zijn: ESS (Sabre), Texas Instruments (voorheen Burr Brown), Cirrus Logic, AKM en bijvoorbeeld Analog Devices.

Hebben die chips nu allemaal een eigen karakter? Daar kunnen we kort over zijn: ja. Chips hebben zeker een signatuur. Echter is het circuit om de chip heen ook zéér bepalend voor de klank en de prestaties van een converter. Dus staar u niet alleen blind op de chipjes, maar ook op het circuit eromheen. En dan vooral de voeding.

Nu gaan we later in op een belangrijk aspect dat een rol speelt in weergavekwaliteit: jitter en daaraan gekoppeld: faseruis.

Volgende keer!

In de het volgende deel in deze serie over d/a-converters: wanneer is een externe dac nuttig?