
ACHTERGROND – Wie al langer in de markt zit, kent vast nog wel de introductie van de Super Audio CD: SACD. Dit was rond 1999. Een tijd waarin streamen eigenlijk nog niet bestond. Kortom: u moest een (vaak dure) sacd-speler aanschaffen om te kunnen genieten van deze veelal beter klinkende schijfjes. Maar anno nu is het mogelijk om met legio converters te genieten van dsd. Mede dankzij DoP: DSD over PCM. Wij leggen u uit hoe dat in zijn werk gaat.Â
Audio versturen kan op diverse manieren. Bij USB zijn er diverse methoden. Denk aan een ‘raw data’-methode. Of PCM: Pulse Code Modulatie. De laatste methode wordt veel gebruikt, want de meeste muziek is in PCM opgenomen en verspreid. Denk aan de Red Book-standaard die 16 bit / 44,1 kHz voorschrijft.
Geen standaard

Voor het ‘puur’ transporteren van DSD-materiaal over usb – bitstreamen – is helaas nooit een echte standaard ontwikkeld. Het Pulse Desity Modulatie-signaal dat voor DSD gebruikt is, kunt u dus niet zomaar via usb naar een dac sturen.
Nu zou het mogelijk zijn om de raw data transfer te gebruiken voor DSD. Echter is dat nooit echt gebeurt. Jammer, want zo zouden audiospelers en dacs een gemakkelijk onderscheid kunnen houden tussen een PCM-stroom en een raw data stroom die we inzetten voor DSD.
Maar dat is dus niet gebeurt. En vandaag de dag gaat die er waarschijnlijk ook niet meer komen, want er zijn al talloze fabrikanten in de markt gesprongen. Om maar over het aantal modellen te zwijgen. Daarbij komt dat Apple heeft besloten vanaf Mac OS 10.7 alleen nog PCM te ondersteunen in de usb-driver. Kortom: raw data is uitgesloten bij Mac.
Drivers
Bij Windows ligt het iets anders. Windows ondersteunt zowel pcm als raw-data. Maar het biedt niet standaard usb class 2. Iets wat nodig is voor een hogere doorvoersnelheid. Bandbreedte die nodig is voor high-res. En dus ook voor DSD. Windows laat het echter wel geheel open om drivers te installeren. En dat biedt perspectieven voor het native doorsturen van DSD!
En daar springen partijen dan ook (deels) op in. Onder meer Steinberg heeft – al een tijd terug – een ASIO driver ontwikkeld voor Windows. Een driver die het toelaat om high-res én DSD af te spelen.
We kunnen ASIO echter niet écht een driver noemen, want het stuurt niet de hardware zelf aan. Het staat meer tussen de player en de hardware in. Een soort laagje dat alles in goede banen leidt dus. Mede vanwege de mogelijkheden die ASIO ontsluit – en de betere weergavekwaliteit die het biedt – gebruiken vele audioliefhebbers de drivers. Inmiddels heeft Windows zelf ook wasapi geïntroduceerd: de Windows Audio Session API. Deze ‘application programming interface‘ doet soortgelijke dingen.
Het is dus nog steeds aan de fabrikanten van converters om een hardwaredriver te ontwikkelen voor Windows. Zonder deze driver zal de dac – of beter gezegd de usb-receiver – niet werken, of in een lagere ‘modus’ werken: usb class-1. Deze driver zorgt er niet alleen voor dat Windows de usb-receiver herkent en in class-2 kan werken. Het zorgt er ook voor dat Windows – of de mediasoftware – weet welke streams de dac ondersteunt. Kortom: we komen weer terug bij standaarden. En het feit dat er geen échte DSD-standaard is voor vervoer over usb.
DoP!

Gelukkig is er een oplossing: DoP. DSD over PCM. Een methode om de 1-bit stroom te ‘verpakken’ in een PCM-signaal. Zo past de DSD-stream toch nog in de PCM-standaard van USB en kan de ontvangende kant DSD afspelen. Uiteraard moet de converter dit wel begrijpen en ondersteunen.
Het voordeel van DoP is dat fabrikanten en software-ontwikkelaars weten waar ze aan toe zijn. We kunnen DoP dus zien als een standaard, of slimme work-around – om DSD te transporteren. Zo weten dac-fabrikanten waar ze aan toe zijn. Net als software-ontwikkelaars. Want laten we die niet uit het oog verliezen! Ook zij moeten deze technologieën ondersteunen en verwerken in de software.
Inpakken

Laten we even kijken hoe dat versturen van DSD via PCM in zijn werk gaat. Daarvoor moeten we even de cijfers induiken. DSD is een 1-bit stroom met een samplingrate van 2,8224 MHz. Een ‘double DSD’-stroom werkt met een samplingrate van 5,6448 MHz. Als gaan omrekenen komt een normaal DSD-signaal technisch overeen met 16 bit / 176,4 KHz PCM: 16 bits maal 176400 is 2.822.400.
Het is echter niet mogelijk om DSD zomaar te converteren naar een 16 bits signaal met een bemonsteringsfrequentie van 176.400 Hz. Het is namelijk nodig om op zijn minst twee extra bits toe te voegen die aangeven of het gaat om een PCM-stroom of een DSD-stroom. Een 18-bits PCM-stroom bestaat echter niet. De volgende stap is 24 bits. Kortom: DoP werkt me een 24 bits woordgrootte en 176,4 kHz samplingrate. In ieder geval bij 2,8 MHz.

Bij de ontwikkeling van DoP – waarbij onder meer Andreas Koch, Ed Meitner (EMM Labs) en Jonathan Tinn (Playback Designs) betrokken zijn – zijn de acht extra bits gebruikt voor onder meer het aangeven van de soort stroom – PCM of DSD – het het onderdrukken van een mogelijke (harde) klik als een dac het signaal even verkeert leest.
De rest van de 24 bits – 16 dus – zijn gebruikt voor DSD data. De dac zal elk frame – 1 bit dus – toekennen aan het juiste tijdslot en het juiste kanaal.
Dubbel?
In principe verdubbelt de samplingrate bij 5,6 MHz. Als een interface dit niet ondersteunt – denk aan AES of een coaxiale input – is er een alternatief. Deze methode stuurt nog steeds 24 bits met een samplingrate van 176,4 kHz, maar hakt een kanaal op in twee delen: dus er is nog steeds sprake van links en rechts, maar een kanaal bestaat uit twee pakketten. Een marker in de eerste 8-bits geeft aan waar het pakket thuishoort.
Software

Er zijn inmiddels heel wat pakketten die DoP ondersteunen. Denk aan JRiver (voor Windows en Mac), Foobar (Windows en met de juiste plugins), Amarra (Mac) of bijvoorbeeld Pure (Mac). Opvallend is dat er eigenlijk geen standaard mediaplayers zijn die DoP ondersteunen. Ook wel begrijpelijk, want feit is: DSD / DoP is niche.
Conclusie
DSD streaming werkt bij usb-dacs via het DoP-protocol: DSD over PCM. Deze manier van versturen is in het leven geroepen om een soort standaard te ontwikkelen voor het versturen van DSD naar een usb-dac. Mac ondersteunt geen raw-data via usb meer vanaf OS 10.7 en Windows heeft altijd drivers nodig. Met DoP is een transparante standaard in de markt gezet waar software-ontwikkelaars en dac-fabrikanten mee kunnen werken.
Wie dit interessante kost vindt, raden we van harte het boek over streaming van Hans Beekhuyzen aan.
Zeer leerzaam, maar wil weten of het mogelijk is om op de mac mini dsd via software opnames te maken? En als dit mogelijk is welke?
Met vriendelijke groet; -)
Zelf gebruik ik echt native DSD via een kleine computer met Windows10 en Foobar2000 en een T+A MP2000R DAC-Streamer. Deze doet géén DoP! De keuze in muziek is inderdaad wat beperkt, maar ik luister veel Jazz en klassiek, en dan valt het wel mee. Ik heb net een website online gezet waar ik een DSD streamer ga bouwen, net zoals jullie een tijdje terug ook gedaan hebben. Deze kan iedereen dan na bouwen.
Leuk initiatief!
Er staat:
Opvallend is dat er eigenlijk geen standaard mediaplayers zijn die DoP ondersteunen. Ook wel begrijpelijk, want feit is: DSD / DoP is niche.
Nu wel:
Aurender ondersteunt inmiddels DoP out.
Speelt om mij dCS converter perfect.
Dag Ruud,
Dank voor de toevoeging. Goed voorbeeld (een mooie combi, maar wel zeer prijzig :)). Neemt niet weg dat DSD nog steeds niche is, toch?
Dat komt o.a. doordat weinig mensen het echt hebben gehoord.
Degene die het horen zijn meteen om, maar ik geef toe, op dit moment zijn er nog te weinig converters die het kunnen weergeven. De muziek bestanden (.dfs / dff files) zijn ook niet geschikt om na te bewerken, dus zal het voorlopig bij Jazz en Klassiek blijven die live in echt DSD formaat opgenomen worden. Blijft het feit dat SACD’s van oudere opnames echt beter klinken dan welk ander formaat die men nu gebruikt. Dat is in ieder geval mijn ervaring. Leuke bijkomstigheid is dat als je een SACD iso download en op een Aurender server plaats, hij dat meteen herkend en er lossen tracks van maakt en de ISO dan verwijderd.
JRiver speelt de ISO gewoon af, wat natuurlijk ook mooi gaat.
DSD is inderdaad mooi. Maar ik luister zelf niet naar klassiek of Jazz. Dus dan houdt het al snel op. Wel jammer, want ik heb voorbeelden gehoord die fenomenaal zijn. Overigens ook in 24 / 192 en 24 / 96.
kleine aanvulling… voor een stukkie software op Mac dat niet zoveel kost als die andere en ook ontzettend goed is:
Audirvana Plus! voor OSX 10.6 Snow Leopard to 10.9 Mavericks.
DSD native streaming to compatible DACs (currently Playback Designs, Mytek DSD, exD DAC, Meitner MA-1, dCS Debussy, and all that support the DSD over PCM 1.0 standard)
BitPerfect! It’s an App that runs alongside iTunes and provides capabilities to improve its playback of high quality audio files.
*binnenkort een vernieuwde versie die ook DSD doet.
Meer interessante info: http://bitperfectsound.blogspot.de/
Blijkbaar is het voor hardware & software fabrikanten allemaal niet zo moeilijk meer om met nieuwe producten te komen.
Desalniettemin… voorlopig zijn er maar net genoeg (HiRes) PCM downloads verkrijgbaar in online-winkels die ook in het genre muziek zitten die je terug vindt in de gewone muziek-tijdschriften, en op DSD vooral nu nog de wat meer (door jou en ons vervelend gevonden) ‘tingel-tangel’ muziek.
Maar goed, het nieuwe luisteren is eigenlijk nog maar net begonnen. 😉
En nog iets… techniek en geluidskwaliteit allemaal best mooi enzo, maar die DSD audio-bestanden zijn zeker ook vele honderden MB’s groter dan PCM.
Qua prijs voor een album en opslag/afspeel methoden ook iets dat wellicht in de weg staat om meer ‘mainstream’ te worden. [?]
We zullen wel zien.
Ik denk dat DSD zeker niet mainstream gaat worden. Maar voor fans van klassiek is het zonder meer interessant, omdat met name in dat segment DSD-opnames te vinden zijn. Kijk maar naar Channel Classics. Prachtige opnames, maar ik houd niet echt van klassiek… dus niet zo interessant voor mij. Maar dan hebben we het over smaak.
De reden dat DSD nog niet te vinden is bij pop, rock, singer / songwriter, house, etc… is dat DSD niet echt te editten is. Dat is nu eenmaal inherent aan de 1-bit-opzet van DSD. En bij die genres is editten nu eenmaal nodig :-).
Dank voor de aanvulling!