Inleiding
Inhoud
Als ‘Lab-Nerd’ van Alpha Audio is het altijd leuk om bezig te zijn met klokjes, jitter en de effecten daarvan. Niet voor niets hebben we een Wavecrest in het lab staan om jitter te meten op microscopisch niveau. Toen de Mutec REF10 Nano op de markt kwam, waren we dan ook érg benieuwd naar wat de Duitsers in elkaar hebben gezet. Spoiler Alert: grundlich!
We kennen het Duitse Mutec als een bedrijf dat voor zeer redelijke bedragen, zeer degelijke producten maakt. Bij Alpha heeft inmiddels iedereen wel de befaamde Mutec MC3+ USB reclocker. Een heel fijne reclocker met USB-input.
Hoewel de Mutec MC3+ er wat eng uitziet met al die ledjes, is het een ‘set and forget’ apparaat. Even de handleiding in, dingen goedzetten en spelen maar. Gewoon niet meer over nadenken.
Mutec REF10 Nano
Nu klinkt de Mutec MC3+ USB al erg goed. Maar, zoals we weten: het kan beter. Met een externe referentieklok. We hebben eerder de REF10 en REF10-120 getest. Beide bijzonder goede producten die een duidelijk verschil laten horen. In positieve zin. De vraag is natuurlijk: hoe pakt dat uit met de REF10-Nano?
Voordat we daar in gaan duiken; eerst even iets over klokjes.
Referentie?
Er zijn veel soorten klokjes in de wereld. Onze eigen klokjes thuis en om de pols natuurlijk. Die hebben doorgaans een ‘resolutie’ van 1 seconde. Of wellicht een minuut. De klokjes in audio-apparaten gaan wat verder. Er zijn zogenaamde ‘word-clocks’ in studio’s die op 44100 Hz, of 48000 Hz tikken. Of meervouden daarvan, afhankelijk van wat nodig is op dat moment. Deze zijn nodig om alle apparaten in een studio gelijk te laten lopen. Anders krijg je de gekste problemen.
Dan zijn er nog modellen in cd-spelers, streamers en bijvoorbeeld dacs die op 22,5792 MHz of 24,576 MHz werken. Het kan ook de helft zijn trouwens. Deze klokjes zijn 256 of 512 keer de word-clock (256 fs of 512 fs). Deze frequenties zijn dus deelbaar door 44100 of 48000.
Tenslotte is er nog de 10 MHz klok. Dat is een referentieklok. Nu is dit géén meervoud van welke audiofrequentie dan ook. En dus een beetje een vreemde eend in de bijt. Doorgaans stuurt deze 10 MHz-klok een synthesizer aan die er 44100, 48000 of een meervoud van maakt. Maf… maar zo werkt het wel.
Terug naar Mutec
De REF10 Nano is dus een 10 MHz referentieklok. Aan de achterzijde vier uitgangen: twee keer 50 Ohm en twee keer 75 Ohm. Het is ongelooflijk belangrijk dat u de juiste uitgangsimpedantie kiest én een correcte BNC-kabel gebruikt… we kunnen dat niet genoeg benadrukken. Als u namelijk niet de juiste uitgang én kabel pakt, ontstaan reflecties en kunt u net zo goed géén referentieklok gebruiken. We hebben gewisseld tussen 50 en 75 Ohm en het verschil is zeer goed hoorbaar. U verliest focus en precisie. De Mutec heeft overigens een 75 Ohm REF-input.
Op het front zit één draai- / drukknop. Daarmee zet u uitgangen aan en uit. Veel meer valt er niet te doen…
Ik wil toch even een ander geluid laten horen als alleen maar jubelend, want de verbetering die ik ondervond met de aanschaf van de klokjes was nihil. Maar eerst even mijn set-up
Mijn muziek komt lokaal van een Synology NAS (FS3600) waar op een VM draait met Roon.
Mijn netwerkgear is allemaal van Ubiquiti en switches zijn onderling verbonden met fiber.
Streamer : Sonnet Hermes
Klokken : Mutec MC3 + Usb en de Ref10 nano
Dac : Sonnet Pasithea
Versterkers : Musical Fidelity M8 Pre + de M8 700 monoblocks
Luidsprekers : Piega coax 711
De kabels
AudioQuest Monssoon voor de versterkers en NRG Z3 voor de overige apparaten
AudioQuest Pegasus XLR
AudioQuest Diamond AES/EBU
AudioQuest Vodka Ethernet RJ/E
AudioQuest Robin Hood zero + bass
Mutec 75Qhm coax
En als ik wil spelen met Virtual DJ dan zit mijn computer verbonden met een AudioQuest Diamond USB.
Ik heb de voorkeur voor de gebalanceerde aansluitingen omdat de aansluitingen in verhouding met de dikte/stugheid van de kabels mij domweg een beter gevoel geven dat alles heel blijft en de geluidskwaliteit heeft me nog nooit teleurgesteld.
Maar terug naar de klokjes. Ik was heel tevreden over mijn systeem maar zoals elke audiofiel wou ik nog meer uit het systeem halen. Na de reviews hier gelezen te hebben leek dit mij een goede optie, dus de klokjes en de kabeltjes aangeschaft alles laten indraaien en luisteren maar.
Via de AES aansluiting tussen de beide Sonnets kan ik bijna geen verschil horen (ook niet als ik de klokjes weer weg haal) je hoort wel iets een verschil maar dat is van de orde “Als je hier op het keuken trapje gaat staan en je legt precies daar je oor tegen de muur en het is heel stil dan kan je de buren horen 😊” zeer zeker voor mij, niet de 4000euro waard die deze aankoop je terug zet. Ik hoor meer verschil tussen een AQ AES Diamond en Carbon kabel.
Op de USB hoorde ik meer verschil, maar zoals gezegd gebruik ik die alleen maar om te spelen dus niet echt relevant voor mij.
Ik wil hier niet mee zeggen dat de Mutec klokjes slecht of onzin zijn in tegendeel het kan voor jou wel is DE oplossing zijn. Maar voordat je hieraan begint kijk eerst is naar de rest van je systeem of je daar op een goedkopere manier winst kan behalen. Als je dat allemaal hebt gedaan en je “mist” nog wat, dan kan dit een oplossing zijn. Maar probeer ze eerst uit in jouw systeem om te bepalen of het is wat je zoekt.
Één van de leveranciers die bij het artikel staat bood me een test set aan. Ik wou alleen te veel heb. 😊
Een mooie review van een mooi apparaat. Het is en blijft iets bijzonders dat een eenvoudig apparaat zoveel goed kan doen in een audioketen. Als één van de eerste Nederlanders mocht ik jaren geleden de Mutec MC-3+ USB testen. In combinatie met de good old Grimm Masterclock uit m’n studio had ik eindelijk de vloei die ik thuis zo had gemist. Later werd de Grimm vervangen door de Mutec REF10-SE120. Met de komst Mutec REF10 Nano heeft ook mijn tweede set een aanzienlijke upgrade gekregen. Na heel veel pogingen en idem investeringen om een perfecte I²S uit een Raspberry Compute Module 4 gebaseerde streamer naar een hoger plan te tillen lukt het plotseling wel door Mutec MC-3+ USB en REF10 Nano tussen de USB out en S/PDIF in van de Sonnet te plaatsen. Wat een feest om naar te luisteren. Ook andere DAC’s vinden de S/PDIF uit de Mutec MC-3+ USB heel fijn w.o. een DDDAC1794 NOS DAC. Wat dat betreft is het een prima toverdoos.
Herkenbaar!
Ik moet zeggen dat de omschrijving die je geeft me erg doen denken aan een product van een andere orde dat ik onlangs thuis getest heb: de Network acoustics muon pro. Het bracht veel minder luistermoeheid, meer microdetail, een volgens de fabrikant meer analoge sound…en dat van een netfilter ipv een clock. Ik heb het niet gekocht omdat er voor mij ook wat laagfrequente energie verloren ging. Een trade off. Misschien heeft deze clock dat probleem niet.
Nb deze fabrikant maakt ook een switch genaamd Tempus, timing dus. Die zou opmerkelijk verbeteren aldus de fabrikant. Is dat normaal niet het terrein van een clock?
Pieter
Deze review gaat over de Mutec. Niet over Network Acoustics of switches. Het is voor andere lezers wel prettig als dingen on topic blijven. Als je een vraag hebt over switches kan je die stellen via mail of het forum. Dank je voor je begrip.
Ik heb deze DDC naar volle tevredenheid http://www.gustard.cn/?post_type=products&page_id=15341
Dit is trouwens ook een interessant product om eens uit te proberen:
https://manunta-audio.com/products/evo-ddc-3 (digital to digital converter)
Dezelfde fabrikant als vroeger de Hi-Face USB SPDIF converter
Dank voor de tip.
Als de prijzen van al die kastjes (dac,streamer,reclocker en klok), voedingskabels en niet te vergeten de verbindingskabels bij elkaar opgeteld , kan je dan niet beter een Grimm MU2 kopen? 🧐
Even los van of de klank is wat je zoekt en puur kijkend naar wat je allemaal in Euro’s uitgeeft:
Als consument: waarschijnlijk wel.
Als reviewers: nee, want dan missen we de flexibiliteit die we nodig hebben.
Klopt het dat jullie wat vergeten zijn te schrijven??
[quote]We hebben uiteraard met en zonder getest én een vergelijk gemaakt met een 10 MHz ‘audiophile’ clock van AliExpress.[/quote]
Dat is inmiddels aangepast.
Bedankt voor de aanvulling