Review Metrum Acoustics Pavane DAC

Toen we voor het eerst een Metrum-dac in handen kregen, wisten we dat dit een bijzonder merk was. Het betrof in 2012 de NOS Mini (Quad). Later – ongeveer een jaar later – hebben we nog een Octave MK2 kunnen testen en nu is het de beurt aan de Pavane. De top-dac van het Nederlandse Metrum Acoustics. Weet Cees Ruijtenberg ons weer weg te blazen met zijn NOS-concept? 

Wie de Pavane ziet en het apparaat naast een ‘reguliere’ Metrum zet, zal zien dat het een compleet ander ontwerp heeft meegekregen. Chiquer, groter en strakker afgewerkt. Dat mag ook wel, want het model eronder – de HEX – gaat voor ongeveer € 3300 over de toonbank. De Pavane zet net geen € 5000 neer.

Acht modules

Als we de mooi afgewerkte, glazen kap eraf schuiven, zien we intern twee mono dac-modules. Elke module heeft vier Transient-dac chips. Uiteraard NOS: Non Oversampling. Nee, de Pavane doet – net als de Quad, Octave en HEX, niet aan over- of upsampling van het digitale singaal. En er vindt nagenoeg geen filtering plaats. Alleen een 70 kHz filtertje.

De Pavane is compleet gebalanceerd in opzet. Inclusief de twee dac-‘strips’. die dus in totaal acht chips bevatten. Dat zijn er minder dan in de HEX. Maar elke Transient-chip staat voor ongeveer vier dac-chips die u in de HEX terugvindt. Kortom: er zijn er eigenlijk nog vier meer.

Maar daar stoppen de verschillen niet. De Pavane heeft een zeer aparte opzet. De Pavane split met behulp van een dsp (een custom fpga-chip) namelijk een digitaal signaal in twee delen: twee keer 12 bits. Cluster 1 in de dac krijgt de eerste 12 bits en cluster 2 krijgt de tweede helft van de bits. De overige vier bits zijn opgevuld met 0’en. (de dac-chips zijn namelijk 16 bit).

De reden dat Cees Ruijtenberg dit doet, is vanwege ‘low level resolution’. Dacs zijn volgens hem niet goed in het ophalen van low-level info – dat gaat niet geheel lineair – vandaar dat Ruijtenberg het digitale signaal split over twee clusters. Nu is het splitten met een custom fpga-module waarschijnlijk al een klus, maar hoe krijgt hij het weer netjes bij elkaar zodat u het gehele plaatje te horen krijgt?

Het bij elkaar voegen van de twee signalen gebeurt gewoon in het analoge domein. Het eerste deel dat van 0 tot -65 dB loopt komt in het analoge domein weer samen met het deel dat tot -144 dB loopt. De luidere helft wordt weer teruggebracht naar de juiste waarden voordat het samenkomt met de zachtere helft. Deze splitsing-‘grap’ heeft alles bij elkaar zo’n twee jaar ontwikkeling gekost.

Complexe I/V stage

Toch blijkt na wat leeswerk dat Ruijtenberg het I/V (stroom naar spanning) gedeelte een van de lastigste klussen van de Pavane heeft gevonden. Het moest beter dan de HEX en die is al bijzonder goed. De reden dat het in de Pavane lastig is, is vanwege de aparte, gebalanceerde DAC-clusters (door data-splitting). Er zijn dus geen twee, maar vier clusters die samen moeten komen. En er moeten dus vier I/V-sectors komen in de Pavane. Dat is nogal wat elektronica. Het heeft bijna een jaar aan werk gekost om het goed te krijgen.

De Pavane-dac

Nu u een beetje weet hoe bijzonder de opzet van de Pavane-dac is, is het tijd om eens te kijken wat er allemaal mee kan. Voorop zijn zes knoppen te zien: voor elke input een drukknopje en helemaal rechts een aan- en uitknop. Achterop zien we de diverse ingangen: spdif, optisch, usb (m2Tech OEM) en natuurlijk aes/ebu. Analoog uit gaat zowel gebalanceerd als single-ended. We hebben met beide gespeeld en eigenlijk geen verschil kunnen waarnemen.

De set-up

We hebben de Metrum Acoustics Pavane getest op een set die bestaat uit een Pass Labs XP20 voortrap, XA30.5 eindversterker, Tubulus, Art Speak Silver en AudioQuest kabels en een tweetal speaker-sets: Bryston Mini T en Bowers & Wilkins 804D. We hebben ook nog kort op een Lentus Live prototype kunnen spelen.

Luisteren maar!

Wat direct opvalt bij de Pavane, is de grootsheid en de losheid waarmee de dac speelt. We hebben de dac natuurlijk naast wat andere dacs gezet en tevens vergeleken met een Bluesound Node als losstaande streamer. Wat daarbij opvalt is dat de Metrum een stap verder gaat als het aankomt op holografie; er zit gewoon meer diepte in de beeldvorming. Als we schakelen, lijkt er twee meter in zowel de hoogte als de diepte bij te komen. Dat is natuurlijk een enorme kracht, aangezien het een extra dimensie in beleving brengt. Letterlijk en figuurlijk.

Daarbij komt dat de Metrum dynamisch gezien een zeer sterke speler blijkt. Aanslagverschillen in drums zijn uitstekend te volgen. Wie bijvoorbeeld Alanis Morissette Unplugged pakt (geen echt mooie opname, maar wel een mooi album) en naar drums gaat luisteren, zal horen dat de Metrum dit feilloos neerzet. In vergelijking met de Pavane is bijvoorbeeld de HA-1 van Oppo aan de vlakke en ruwe kant… met name in het midden en laaggebied (beetje rommelig). En ook naast de NAD M51 wint de Metrum het met gemak op gebied van plaatsing en diepte. Tsja… dat zegt wel wat!

Daarbij heeft de dac nog een opvallende kracht: rust behouden bij zéér complexe nummers. We hebben bijvoorbeeld eens Jigsaw Falling into Place van Radiohead opgezet. Een bijzonder vervelend nummer omdat er heel veel lagen in zitten. Zelden hebben we het zo goed gehoord. Alles krijgt een plek. De rust blijft. En dan is het een bijzonder indrukwekkend stuk van deze waanzinnige band.

Totaalplaatje

Wat brengt een Metrum Acoustics Pavane nu onder aan de streep? Allereerst is het een dac met een zeer bijzondere techniek. NOS – Non Oversampling – is al bijzonder door de directe conversie van bits zonder tussenkomst van oversampling naar een meervoud van de samplingrate. (of erger nog: upsampling waarbij ook de bits worden aangepakt).

Cees Ruijtenberg gaat nog een stap verder door de gehele dac gebalanceerd te bouwen en de bitstroom in tweeën te splitten over verschillende dac-sectors. Daardoor trekt Ruijtenberg de prestaties van de chips naar een hoger niveau. Het resultaat: een bijzonder vloeiende, grootste, gebalanceerde en detailrijke weergave.

Tel daar vijf inputs, een balanced en een single ended output bij op en u hebt een prachtig stuk hifi (high-end) in handen.