Inleiding
Inhoud
Electrostatische hoofdtelefoonsystemen zijn een buitencategorie in de hoofdtelefonie. Het Japanse Stax maakt sinds de jaren 70 uitsluitend electrostaten en is daarmee vrijwel een eenling. Het topmodel van Sennheiser, de Orpheus II, is een electrostatische set waarvoor u niet minder dan € 60.000 dient betalen. Ook Hifiman heeft een electrostatisch topmodel dat voor ongeveer dezelfde prijs in de etalage staat. Het is een understatement als we stellen dat u electrostaten met een lampje moet zoeken bij de audiowinkel. En dat terwijl er echt wel redelijk geprijsde modellen op de markt zijn. Wij testen de ‘instapper’ van Hifiman’s electrostaten-lineup, de Jade II.
Al in 2008, een jaar nadat hij Hifiman had opgericht, kwam dr Fang Bian met de eerste versie van de Jade. In de Chinese cultuur is jade iets bijzonders. Het is een favoriet geschenk in de vorm van sieraden of sculpturen; jade staat symbool voor schoonheid, oprechtheid en kracht. Voelt u hem? Hifiman brengt drie electrostaten op de markt. De hier geteste Jade, de Shangri-La Jr (€ 8.000) en de Shangri-La (€ 50.000). Bij alle drie modellen gaat het om een hoofdtelefoon en een bijpassende versterker.
Electrostaat/magnetostaat
Wat is nu het verschil tussen electrostatische en planar (magnetische) systemen? De naam zegt het eigenlijk al. Bij electrostaten zorgt een electrische stroom voor de spanning op het membraan, bij planars gebeurt dat door magneten. De stroom op electrostaten is fors: 550-650V maar liefst. Dat is dan ook de reden dat de hoofdtelefoonpluggen van electrostaten wezenlijk verschillen van de gebruikelijke stekkers. Stelt u zich eens voor dat u een dergelijk voltage loslaat op uw gewone hoofdtelefoons; ze zouden letterlijk geroosterd worden.
Het ontwerp van electrostaten heeft een aantal voordelen: om te beginnen een zeer groot frequentiebereik. Typische meetresultaten van electrostatische hoofdtelefoons zijn 7 Hz tot boven de 100.000 Hz. Een extreem lage vervorming doordat de driver flinterdun is. Een cijfer dat vaak opduikt is dat de vervorming van referentiemodellen traditionele drivers (luidsprekers en hoofdtelefoons) nog altijd 30 keer zo hoog is als die van electrostaten.
Waar voordelen zijn, zijn ook nadelen zoals de basweergave. Hoewel electrostaten op dit punt al flinke vorderingen hebben gemaakt is het een feit dat deze systemen optimaal presteren met akoestische muziek, singer/songwriter, jazz en pop-rock. Bent u meer van het type Slayer, Metallica en Rammstein dan zijn er wel electrostaten die u qua oomph kunnen bedienen maar die zijn ook wel fors aan de prijs. Denk aan systemen van 5.000 euro en hoger.
PRAT
Om een lang verhaal kort te maken; electrostaten scoren zeer hoog op de vier kritische elementen van goed geluid: Pace, Rhythm, Accuracy & Timing ofwel PRAT. Bij muziekweergave is timing essentieel; in een artikel over transiënte informatie schreven we hier al uitgebreider over. Als uw PRAT goed zit, dan gebeurt er iets wat vergelijkbaar is met het geraakt worden door een schilderij, het proeven van een gerecht, het drinken van excellente wijn; alles klopt en er ontvouwt zich een andere dimensie. Ook bij recensenten van audio-apparatuur is dit verschijnsel waar te nemen; er treedt onmiddellijke ontspanning op, het notitieblok (of de laptop) blijft onberoerd, er is slechts nog de wens om meer muziek te beluisteren. Heerlijk.
Goedendag, iets wat ik lastig te begrijpen vind: gebalanceerd.
Stel ik heb een hoofdtelefoon, daar zit een ongebalanceerde kabel aan.
Ik vervang deze kabel door een gebalanceerde kabel, is de hoofdtelefoon dan gebalanceerd.
Ik heb talloze dingen gelezen over de verschillende stekkers: 2.5, 3.5, 4.4, etcetera.
Bij gebalanceerd gaan er blijkbaar 2 stromen info naar de hoofdtelefoon, origineel en een omgekeerde.
Heeft de hoofdtelefoon geen cpu of iets dergelijks nodig om dit proces te “begrijpen”/te verwerken?
Een versterker kan een gebalanceerde uitgang hebben die je wel of niet kunt gebruiken, maar een “domme” koptelefoon kan iets doen om het onderscheid te maken tussen de verschillende signalen?
Ik hoop dat ik enigzins mijn verwarring duidelijk heb kunnen uitleggen.
Het is ook een beetje verwarrend; vooral omdat gebalanceerd bij signaalkabels (XLR) iets anders is dan bij hoofdtelefoons. Om bij het laatste te beginnen; gebalanceerde hoofdtelefoonaansluitingen zijn feitelijk hetzelfde als een gewone speaker-aansluiting. Per kanaal gaan er fasesignalen (+ en -) van de versterker naar de linker- en rechter driver van de hoofdtelefoon. Het voordeel van een gebalanceerde opbouw is dat er meer stroom doorheen kan, wat met name voor hoofdtelefoons met een hoge impedantie een voordeel kan opleveren. Mijn ervaring is dat het met gebalanceerd altijd op een hoger volume speelt.
Het verschil met ongebalanceerd is dat hierbij een fasesignaal (de min) wordt gedeeld.
De meeste hoofdtelefoonaansluitingen zijn op deze manier opgebouwd. Bij ongebalanceerde hoofdtelefoonaansluitingen is de opbouw dan ook TRRS (tip-ring-ring-sleeve), waar 3 fasesignalen doorheen lopen.
Als uw hoofdtelefoon losse ingangen (rood/zwart) heeft en uw hoofdtelefoonversterker gebalanceerde uitgangen (XLR of 4,4mm pentaconn) dan kunt u een gebalanceerde hoofdtelefoonkabel proberen.
Een gebalanceerde signaalkabel (tussen een bron en een voorversterker) is iets heel anders. Dit is bedoeld om storingen en interferenties van zwakke signalen (zoals een microfoon) over langere afstanden te elimineren. Dit gebeurt door het dupliceren van het signaal en het inverteren, waardoor het verschil (zoals ruis, storingen) wordt geëlimineerd. Dit alles gebeurt door de opbouw van de kabel, er komt geen electronica aan te pas. Voor meer informatie en illustraties, zie https://bit.ly/4j9LkLf
In de genoemde aansluitingen is de hoofdtelefoon te vergelijken met een gewone luidspreker. Er komt geen processor of iets dergelijks aan te pas. Bij hoofdtelefoons met Bluetooth is dat anders. Deze hebben een ingebouwde DAC/versterker.